Hoe help je nabestaanden? 

Ken je iemand die een dierbare is verloren? Dan wil je er natuurlijk graag voor die persoon zijn. Maar op welke manier doe je dat? Wij denken graag met je mee en geven je tips hoe je kunt helpen.

Rouwen: wat is dat eigenlijk?

Rouwen is een natuurlijke reactie op verlies. Bijvoorbeeld na het overlijden van een dierbare. Of na een ingrijpende gebeurtenis, zoals scheiding of ontslag. Tijdens het rouwen komen er verschillende gevoelens naar boven. Bijvoorbeeld verdriet, boosheid of zelfs opluchting. Rouwen is een proces dat tijd kost en voor iedereen anders is. Het helpt om het verlies een plek te geven. 

Er zijn verschillende soorten verlies waar je om kunt rouwen

Verdergaan zonder partner kan de wereld behoorlijk op z’n kop zetten. Zowel emotioneel als praktisch. Probeer de achterblijvende partner te helpen met praktische dingen: boodschappen doen, koken of helpen met opruimen. 
Ze zeggen weleens: “Hoe oud je ook bent, je blijft altijd kind van je ouders.” Als beide ouders niet meer leven kan dat een eenzaam gevoel geven. Samen herinneringen ophalen is dan heel waardevol. Misschien kende jij de ouders op een andere manier. En kun je vertellen wat jij vroeger met hen beleefde. Voor de nabestaanden zijn dit verhalen met een gouden randje.
Veel mensen vinden het moeilijk om iemand te steunen die een kind heeft verloren. Probeer er toch zoveel mogelijk voor de ouders te zijn. Wees je er ook van bewust dat vader en moeder misschien op verschillende manieren kunnen rouwen. En dat er daardoor onbegrip tussen beide ouders is. Misschien kun je hierbij helpen door met elkaar in gesprek te gaan. Ook zal het overleden kindje voor hen altijd onderdeel blijven van het gezin. Dus blijf erover praten. Ouders vinden dat meestal heel erg fijn.
Een ongeboren kind verliezen is vaak een onzichtbaar verdriet. Soms is de omgeving nog niet op de hoogte dat er een kindje op komst was. Dan kan het verdriet extra eenzaam aanvoelen. Zelfs een miskraam in de 1e fase van de zwangerschap kan voor de ouders heel verdrietig zijn. Alleen al door te luisteren kun je een grote steun zijn. Of praat samen over het kindje. Laat merken  dat het gemist wordt, ook al is het niet geboren.

Huisdieren zijn onderdeel van het gezin. Ze horen er echt bij. Vaak ook voor een lange tijd. Van een dier krijg je onvoorwaardelijke liefde en gezelschap. Dat kun je erg gaan missen. Kinderen in het gezin groeien vaak op met een huisdier. Daarom kan het verlies heel heftig zijn.

Je kunt ook rouwen zonder dat er iemand overlijdt. Bijvoorbeeld rouwen om het einde van een vriendschap. Naast verdriet zijn er misschien ook andere gevoelens, zoals boosheid of onzekerheid. Luisteren kan dan heel veel steun geven. Laat iemand zijn of haar verhaal vertellen. 
Als je je baan kwijtraakt, kom je in een onzekere financiële situatie terecht. Dat kan veel stress geven. Maar je mist ook collega’s waar je jaren mee samenwerkte. Ook gevoelens zoals onzekerheid en boosheid spelen een grote rol.

Je kunt ook rouwen om iemand die er nooit is geweest

Bij rouw denken we al snel aan een overlijden. Je hield van iemand die er nu niet meer is. Maar je kunt ook rouwen om iets wat er nooit is geweest. Bijvoorbeeld als je geen partner hebt of jouw biologische ouders nooit hebt gekend. Of als je geen kinderen hebt, maar ze wel graag wilde. Deze situaties zijn vaak minder zichtbaar voor de buitenwereld. Dat maakt rouwen nog moeilijker dan het al is. 

Verlies door euthanasie verdient extra aandacht

Bij euthanasie spelen vaak verschillende/gemende gevoelens een rol. Verdriet om het verlies, maar ook begrip en soms opluchting dat het lijden voorbij is. Vaak begint het rouwproces eerder, omdat bekend is wanneer iemand gaat overlijden. Afscheid nemen doe je heel bewust. Je weet dat je iemand na zo’n laatste bezoek nooit meer ziet. Dat maakt het extra moeilijk, maar soms ook heel waardevol. Je kunt nabestaanden steunen door te praten over die laatste, intense fase. Doordat euthanasie meestal een bewuste keuze is, kan dat voor nabestaanden ook een vorm van troost zijn.

Jonge vrouw troost andere jonge vrouw op de grond voor een bank.

Rouwen kent verschillende fases

Rouw is een natuurlijk en ingrijpend proces. Iedereen ervaart het op een andere manier. Toch herkennen veel mensen de 5 fases van rouw. Lees ze eens door. Zo snap je al snel waar een nabestaande doorheen gaat. 
In de ontkenningsfase lijkt het soms alsof het verlies niet echt is. Je voelt je verdoofd en kunt het niet geloven. Dit is een normale reactie. Je probeert de waarheid te negeren, als een manier om met de pijn om te gaan. 
Woede kan opkomen als je de waarheid onder ogen ziet. Je voelt je misschien boos op de situatie, op jezelf of zelfs op de overledene. Dit is een belangrijke fase. Erover praten of gevoelens opschrijven helpt vaak. 
In deze fase ga je nadenken over wat je had kunnen doen om het verlies te voorkomen. Je denkt na over situaties waarin je iets anders had kunnen doen. Dit geeft misschien ook een schuldgevoel. Het is belangrijk om jezelf te vergeven. 
Verdriet is een normale reactie op verlies en kan een eenzaam gevoel geven. Het is belangrijk om verdriet te voelen en te uiten. Steun van vrienden, familie of een professional is in deze fase heel fijn. Samen praten kan opluchten.
In de acceptatiefase krijgt het verlies een plek. Dat betekent niet dat je het verlies vergeten bent, maar je leert ermee omgaan. Je kunt weer genieten van het leven, ook al is het anders dan daarvoor. 

Help met het regelen van praktische zaken

Na een overlijden staat de wereld op z’n kop. Er komt ineens zoveel op de nabestaanden af. Een uitvaart en een akte van overlijden moeten meteen geregeld worden. Maar er zijn ook een heleboel dingen die gerust een paar weken kunnen wachten. Zoals belastingzaken, abonnementen of verzekeringen. Maak samen met de nabestaanden een to-do-lijstje. En kijk eens naar onze handige checklists. Daarin zie je meteen wat er nu moet gebeuren en wat later kan. 

Staande man en zittende man kijken naar een laptop op tafel

Bied een schouder in deze moeilijke tijd

Het is fijn als je er in een verdrietige tijd voor iemand kunt zijn. Maar soms weet je niet zo goed wat je het beste kunt doen. Kijk eens in de onderstaande lijst. Misschien brengt het je op ideeën.

Senior vrouw troost senior man zittend aan tafel. 

 

Wat kun je beter wel doen?

  • Samen afleiding zoeken, iets gezelligs doen.
  • Spontaan iemand meenemen voor een wandeling.
  • Wees jezelf, gedraag je niet anders dan anders. 
  • Vraag aan de ander wat hij of zij nodig heeft.
  • Weet je niet wat je moet zeggen? Zeg dat dan. Maak het bespreekbaar.
  • Probeer samen mooie herinneringen op te halen.
  • Maak het contact zo persoonlijk mogelijk.
  • Houd extra rekening met nabestaanden tijdens feestdagen of andere bijzondere dagen.

Wat kun je beter niet doen?

  • Het verdriet van de ander oplossen.
  • Ongevraagd advies geven.
  • Iemand uit de weg gaan.
  • Dingen invullen voor de ander, zoals “hij zal wel geen bezoek willen” of “ze wil er vast niet over praten”. Vraag ernaar als je ergens over twijfelt.
  • Gebruik geen uitspraken, zoals: “Tijd heelt alle wonden”.
  • Ervan uitgaan dat het verdriet na een tijdje over is. Iedereen rouwt op z’n eigen manier en in z’n eigen tempo.

Gelukkig is er ook veel professionele hulp

Soms is extra hulp nodig. Praten met iemand die weet wat rouwen is, kan heel fijn zijn. Bij Humanitas en Stichting Nabestaandenzorg kunnen nabestaanden terecht voor een individueel gesprek of een groepsgesprek met lotgenoten. Natuurlijk kan de huisarts of de uitvaartverzorger hierover ook advies of tips geven.

Bekijk ook eens jouw eigen situatie

Nu jij iemand helpt in een moeilijke periode, zie je wat er allemaal op je af kan komen. Naast verdriet, moet je meteen veel praktische zaken regelen. Dan is het fijn dat er iemand zoals jij in de buurt is om een handje te helpen. En troost te bieden. In zo’n periode denk je misschien ook aan jouw eigen situatie. Heb je persoonlijke wensen rondom jouw uitvaart? Is er een testament? En hoe is de financiële situatie als jij of jouw partner overlijdt? Denk er eens over na en praat er met elkaar over. En vul voor jouw nabestaanden deze wegwijzer in. Dat is zo voor elkaar. En zo zorg je goed voor elkaar.