Een gezond binnenklimaat: tips van de TNO-expert

In 1 op de 7 Nederlandse woningen is het binnenklimaat niet zo gezond. Dit blijkt uit onderzoek van TNO. Onderzoeker Piet Jacobs vertelt wat je kunt doen voor schone lucht in je huis. ‘Met kleine verbeteringen kun je de lucht al schoner maken.’

Gezond binnenklimaat woning

Koken op gas onder een recirculatiekap, in een luchtdichte woning? 'Je kunt net zo goed een vuurtje stoken in huis', vertelt onderzoeker Piet Jacobs. TNO mat een jaar lang de kwaliteit van het binnenklimaat bij 750 Nederlandse woningen. Ook deed TNO onderzoek in proefkeukens en voerde een literatuuronderzoek uit. 'Koken zonder goede afzuiging, stoken en slechte ventilatie zorgen voor veel ongezonde stoffen in huis. Zoals fijnstof, stikstofdioxide, CO2 en schimmels. Vaak boven de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).'

Binnenklimaat verbeteren

Gelukkig zijn er best wat dingen die je kunt doen om het binnenklimaat in de woning te verbeteren. Ook met kleine verbeteringen kun je de lucht al schoner maken. Piet: 'Er is veel aandacht voor de buitenlucht. Maar we weten vaak niet hoe gezond de lucht binnen is. Terwijl we gemiddeld 90% van de tijd binnen zitten. Als je het binnenklimaat verbetert, doet dat dus best veel voor je gezondheid.' Heb je ook liever gezonde, frisse lucht in huis? Lees de tips van TNO voor een gezonde woning.
Met goede ventilatiefilters zorg je direct voor schonere lucht in huis

Tips voor een gezonde woning

Van TNO-onderzoeker Piet Jacobs.

Voor een gezond binnenklimaat is een goede kookafzuiging een aanrader. Bij bakken, braden en wokken komt het PM2.5 fijnstof vrij. Deze kleine deeltjes dringen gemakkelijk de longen binnen. En dat kan op de lange termijn zorgen voor gezondheidsklachten zoals hart- en vaatziekten. Vooral jonge kinderen, ouderen en mensen met longaandoeningen kunnen ook op de korte termijn klachten krijgen.

Goede afzuiging

Piet: 'Tegenwoordig zijn veel woningen luchtdicht en energiezuinig gebouwd. Fijnstof van het koken kan geen kant op en blijft lang hangen in huis. Een goede afzuiging vermindert de hoeveelheid fijnstof in huis gemiddeld met 25%. Maar dit percentage kan bij bijvoorbeeld een fanatieke wokker veel hoger zijn. Een standaard recirculatiekap vangt alleen de kookgeurtjes af, maar niet het fijnstof. Maak dus het liefst een afzuiging naar buiten. Zorg ervoor dat de afzuigkap even groot is als de kookplaat. En bak en braad op de achterste pitten. Daar is de afvangst het grootst en wordt het fijnstof beter naar buiten gezogen. Zorg ervoor dat ventilatieroosters in huis open blijven staan. Zodat verse lucht het huis in kan. Is kookafzuiging naar buiten niet mogelijk? Zorg dan voor genoeg ventilatie tijdens en na het koken.' Wil je weten hoe goed je kookafzuiging is? Plaats een fijnstofmetertje in de keuken. En houd bij wanneer en hoe vaak de hoeveelheid fijnstof boven de WHO daggemiddelde advieswaarde van 25 µg/m3 uitkomt.'

Gas of inductie

'Koken op gas is extra ongezond als je geen afzuiging naar buiten hebt. Hierbij komt namelijk stikstofdioxide (NO2) vrij. Onderzoek laat zien dat kinderen 20% meer kans hebben op luchtwegklachten bij koken op gas. Zorg voor afzuiging naar buiten. Of ga van het gas af met een inductiekookplaat. Dat is tegelijkertijd een duurzame keuze', tipt de TNO-onderzoeker

Steek je tijdens de donkere dagen graag een kaarsje aan? Gezellig, maar kaarsen dragen wel bij aan de hoeveelheid fijnstof in huis. Piet: 'We zagen tijdens het onderzoek een duidelijke fijnstofpiek bij mensen die 's avonds kaarsen brandden. Let vooral op walmende en flakkerende kaarsen. En plaats geen kaarsen onder een stolp. Dan komt extra fijnstof vrij. Maar het beste is nog een ledkaarsje in plaats van een echte kaars.'

Ook is de fijnstofspecialist geen liefhebber van openhaarden. 'De verbrandingstemperatuur is laag en er ontstaat veel fijnstof. Iets beter is een houtkachel. Hiermee verlies je ook minder warmte. Maar het beste is helemaal niet stoken in huis.'

Een van de goedkoopste manieren om de luchtkwaliteit te verbeteren zijn goede filters in het ventilatiesysteem. Fijnstof in huis ontstaat onder andere door koken en stoken. 'Maar 50% van het fijnstof komt van buiten', vertelt Piet. 'Dit is fijnstof van bijvoorbeeld verkeer en industrie. Heb je balansventilatie in huis met warmteterugwinning? De veelgebruikte G4-filters in de ventilatie-unit houden het fijnstof van buiten nauwelijks tegen. Ze zorgen er alleen voor dat de warmtewisselaar niet vervuilt en dichtslibt. Een nieuwere woning is behoorlijk luchtdicht. Het grootste deel van alle verse lucht komt via de inblaasroosters binnen. Daarom doet een goed filter daar heel veel. Vooral in de herfst en winter als ramen en deuren meestal dicht zijn. F7-fijnstoffilters houden het fijnstof wél tegen. Deze kun je zelf gemakkelijk plaatsen. De filters in de ventilatie-unit moet u toch 1 keer per jaar vervangen. Deze filters kosten voor een heel huis maar zo’n 15 euro extra. En samen met kookafzuiging verminder je het fijnstof in huis tot wel 60%.'

'Ik vervang zelf ook de ventilatiefilters thuis. En ik ben elke keer weer verbaasd als ik ze eruit haal. De filters gaan er wit in en komen er zwart weer uit. Toch een fijn idee dat je dit buiten de deur houdt. Bij oudere woningen zonder balansventilatie is het lastiger om de lucht te filteren. Dan is het slim om in elke kamer een luchtreiniger te plaatsen', voegt de fijnstofspecialist toe.

Word je regelmatig 's ochtends niet uitgerust wakker? 'Dat kan aan de luchtkwaliteit in de slaapkamer liggen', zegt de TNO-onderzoeker. 'De luchtkwaliteit is gemiddeld 21 uur in de week niet goed in de Nederlandse slaapkamers. Dat is toch de helft van de tijd dat je slaapt. Vaak is onvoldoende ventilatie de oorzaak. Dan blijft het uitgeademde CO2 lang in de kamer hangen. Eigenlijk zou iedereen eens een week lang een CO2-meter op de slaapkamer moeten zetten. Zo krijg je veel inzicht hoe goed de lucht in je slaapkamer is.'

'Let er in ieder geval op dat ventilatieroosters open staan. Eigenlijk zou je ’s avonds de ventilatieroosters beneden dicht moeten doen en op de slaapkamer open. Dan zuigt het ventilatiesysteem meer verse lucht naar binnen via de slaapkamer. Ook zijn zelfregelende ventilatieroosters handig. Deze reageren op de windsnelheid en zorgen ervoor dat lucht gelijkmatig het huis binnenkomt. En niet bijvoorbeeld alleen aan de kant van het huis waar de wind op staat.'

Woon je in een ouder huis? Dan kun je sneller last hebben van vocht en schimmel in huis. Dat woont minder prettig en is ook niet zo goed voor je gezondheid, zegt Piet. 'Kinderen ontwikkelen bijvoorbeeld sneller astma. Vooral schimmel in de woon- en slaapkamers is ongezond. Daar ben je namelijk het grootste deel van de tijd. In de badkamer komt vaak schimmel voor. Maar daar ben je meestal maar eventjes. Schimmelplekken ontstaan door te weinig ventilatie en slechte isolatie. Vocht uit de binnenlucht condenseert bijvoorbeeld op een koude muur. Dan krijg je schimmel op die plek. Ventileer daarom goed in huis en zet de verwarming in 'vochtige' kamers wat hoger. Wie schimmel en vocht echt goed wil tegengaan, kan het huis beter isoleren met bijvoorbeeld muur- en dakisolatie. Daarmee bespaar je ook meteen energie.'

Als je een huis koopt, is dit een goed moment om te kijken hoe 'gezond' de woning is. 'Kijk eens welk ventilatiesysteem het huis heeft. En hoe de kookafzuiging in de keuken is geregeld. Zet bij de bezichtiging van het huis het ventilatiesysteem, als het er is, op de hoogste stand. En luister hoeveel geluid het maakt. Bij veel lawaai zul je het straks meestal in de laagste stand laten staan. En kun je het huis dus niet genoeg ventileren. Een ventilatiesysteem is soms moeilijk aan te passen als je eenmaal in het huis woont. Luchtkanalen zijn vaak in de vloer gestort. En zo'n aanpassing brengt heel wat kosten met zich mee', aldus de fijnstofspecialist.

Huis verbouwen

Heb je verbouwplannen voor je huis? Piet: 'Neem bijvoorbeeld extra ventilatieroosters op in je verbouwplan. Op de meeste zolders is het slecht gesteld met de ventilatie. Maak je daar extra slaapkamers? Kijk dan of je een dakkapel kunt maken met goede ventilatieroosters erin. En plaats bijvoorbeeld een ventilatie-unit op zolder. Dat slaapt toch een stukje lekkerder.'

Gezond én duurzaam

Bij de bouw van nieuwe woningen letten ze volgens de TNO-onderzoeker tegenwoordig wel op hoe energiezuinig een huis is. 'Maar ventilatie en goede kookafzuiging krijgen nog te weinig aandacht. Toch gaan energiebesparing en gezondheid hand in hand. Met goede ventilatie en isolatie bespaar je energie. En zorg je voor een gezonder binnenklimaat. Dan wonen jij en je huisgenoten een stuk fijner en gezonder.' Lees ook hoe je je woning stap voor stap duurzamer maakt.

Je binnenklimaat verbeteren? Start met isolatie

Weten hoeveel het isoleren van je woning gaat kosten? Met de Woonscan krijg je een berekening voor vloer-, dak- en spouwmuurisolatie. Je krijgt inzicht in de kosten. En ziet binnen hoeveel tijd je dit terugverdient. De scan 'ziet' eerdere verbouwingen niet. Daardoor kan de uitkomst wat afwijken. Zie het als een schatting, de vakmensen voor isolatie kunnen advies op maat geven.
Doe de scan