Is een riool gebrekkig als die overstroomt bij hevige regen?

Op 18 juni 2021 vielen plaatselijk zeer zware regenbuien van 80-90 millimeter neerslag per uur. Het gemeentelijk rioleringsstelsel kon het regenwater niet overal tijdig verwerken. Daardoor overstroomde op sommige plaatsen het riool, onder andere in de woning van de benadeelde. Er stroomde regenwater en afvalwater, onder meer vanuit het toilet, terug zijn woning in. Volgens de benadeelde was daardoor de schade zo erg, dat de woning moest worden gesloopt.

De benadeelde meent dat de gemeente aansprakelijk is voor de schade op grond van het algemene aansprakelijkheidsartikel 6:162 BW (Burgerlijk Wetboek). De gemeente heeft volgens hem niet voldaan aan haar zorgplicht om doelmatig regenwater in te zamelen, want de gemeente had naar zijn mening meer onderhoud aan de riolering moeten verrichten. Daarnaast had de gemeente tijdelijke maatregelen moeten treffen, zoals het plaatsen van opvangbakken. De gemeente had ook maatregelen moeten nemen naar aanleiding van eerdere klachten over het riool.

De benadeelde vindt dat de gemeente onrechtmatige hinder heeft veroorzaakt in strijd met artikel 5:39 BW. In artikel 5:39 BW staat dat een eigenaar van een erf geen hinder aan een eigenaar van een ander erf mag toebrengen door iets te wijzigen in de loop van het over zijn erf stromende water op een manier die op grond van artikel 6:162 BW onrechtmatig is.

De benadeelde stelt dat het riool gebrekkig is en de gemeente daarom ook aansprakelijk is op grond van 6:174 BW. In artikel 6:174 BW staat dat de rioolbeheerder aansprakelijk is voor schade die is ontstaan doordat het riool niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen en daardoor gevaar oplevert.

De gemeente heeft de publiekrechtelijke verplichting om stedelijk afvalwater (uit bijvoorbeeld het toilet) in te zamelen en af te voeren. De gemeente heeft daarnaast een zorgplicht om regenwater doelmatig in te zamelen en te verwerken voor zover het redelijkerwijs niet van de burger kan worden verwacht om dit zelf te doen. Die zorgplicht is een inspanningsverplichting en op grond daarvan hoeft de gemeente in beginsel alleen een voorziening aan te bieden waarin het regenwater kan worden geloosd en daarna afgevoerd. De gemeente hoeft dus niet te garanderen dat elke wateroverlast wordt voorkomen. 

De gemeente voldoet aan haar zorgplicht door een voorziening aan te bieden waarin hemelwater kan worden opgevangen. Van een gemeente kan niet worden verwacht dat het rioleringsstelsel zo wordt ingericht dat zo’n uitzonderlijke en extreme hoeveelheid neerslag in korte tijd kan worden verwerkt.

Het rioleringsstelsel is ook regelmatig geïnspecteerd en gereinigd.

Het riool was niet gebrekkig. Er was sprake van extreme en onverwachte regenval. Het rioleringsstelsel is niet ingericht op buien zoals die op 18 juni 2021 ter plaatse vielen. Statistisch gezien komt dergelijke zware regenval maar 1 keer in de 1000 jaar voor. Het niet kunnen verwerken van die neerslag betekent niet dat de riolering gebrekkig is. Het gemeentelijk riool bij de woning van benadeelde voldoet aan de daaraan te stellen eisen.

De zorgplicht van de gemeente is alleen inspanningsverbintenis en de gemeente hoeft in beginsel alleen een voorziening aan te bieden om het regenwater op te vangen. Bij de concrete invulling en uitvoering van haar taken heeft de gemeente de nodige beleidsvrijheid. De gemeente hoeft niet te garanderen dat elke wateroverlast voorkomen wordt. Daarnaast is het deel van het rioleringsstelsel bij de woning van benadeelde regelmatig gecontroleerd en gereinigd. De eerdergenoemde klachten gingen over hele ander delen van het gemeentelijk rioolstelsel en niet over een riool in de buurt van de woning van de benadeelde.

De rechtbank is van oordeel dat het uittreden van rioolwater en het afstromen van water vanaf de straat niet is aan te merken als wijzigen door de gemeente in de zin van artikel 5:39 BW. Er is niets veranderd aan het straatprofiel of dergelijke in de straat van benadeelde, zoals een verhoging. Artikel 5:39 BW is niet aan de orde.

Om na te gaan of de riolering voldoet aan de eisen die daaraan in de gegeven omstandigheden mogen worden gesteld, houdt de rechter rekening met het te verwachten gebruik of doel daarvan. Het is belangrijk om gevaar voor personen en zaken te voorkomen. Het is ook belangrijk hoe groot de kans dat er schade ontstaat doordat het riool niet aan de eisen voldoet. Daarbij speelt mee welke onderhouds- en veiligheidsmaatregelen men van de rioolbeheerder mogelijk en redelijkerwijs kan verwachten. De eiser moet stellen en zo nodig bewijzen dat de riolering niet voldoet aan de eisen die daaraan in de gegeven omstandigheden mogen worden gesteld. Dit laatste acht de rechter niet bewezen. Het rioleringsstelsel is ontworpen met als uitgangspunt een bui-08 en voldoet aan de Leidraad Riolering. Dit betreft een bui die gemiddeld eens in de twee jaar voorkomt, met een intensiteit van 19,8 millimeter neerslag in 60 minuten.