Hoogste tijd voor een ‘mentale reset‘

De boodschap die Geraerts heeft voor de aanwezige HR-professionals is duidelijk. Werk­gevers en werknemers moeten zelf paal en perk stellen aan de prikkels die dagelijks op ons afkomen. Doen we dat niet, dan liggen stress en burn-out onherroepelijk op de loer.

Een chimpansee in ons hoofd

‘In ons hoofd zit een chimpansee’, vervolgt Geraerts. ‘Die zit er al sinds de oertijd. En die is in feite alleen maar geïnteresseerd in voedsel, gevaar en seks. Nu is er niet meer zoveel gevaar in ons leven, voedsel is ruim voorhanden, en we kunnen ook niet de hele tijd seks hebben. En dus verveelt die chimpansee zich en klampt hij zich vast aan elke prikkel die langskomt. Zodoende is er een soort “ja-snelweg” ontstaan in ons hoofd. Ja, tegen een nieuw vriendschapsverzoek, ja, tegen een nieuw productvoorstel op een website. Het zijn allemaal impulsen waar we als mens maar moeilijk weerstand tegen kunnen bieden.

Voortdurend afgeleid

Daarnaast is er de mens in ons brein, de prefrontale cortex, het deel dat de chimpansee kan temmen en op een rationele manier problemen kan oplossen. Het is impulsief reageren op spanningen versus rustig en rationeel problemen oplossen. Maar hoe meer we de chimpansee voeden, hoe minder kans de mens krijgt. De chimpansee in ons geeft toe aan al die impulsen, zonder er zelfs maar bij stil te staan waar hij ja tegen zegt. Zo worden we voortdurend afgeleid van wat er werkelijk toe doet. En dat geeft stress.’

We kunnen niet multitasken

Net als een junk steeds behoefte heeft aan een volgende shot, heeft een multitasker steeds behoefte aan een extra taakje, gaat Geraerts verder. ‘Even snel dat mailtje beant­woorden tussendoor, even reageren op dat appje terwijl je naar de presentatie luistert. “Ik kan dat wel”, denk je. Maar weet wel: het menselijk brein kan niet multitasken. Dat weten we uit onderzoek. Bij elke afleiding duurt het maar liefst 25 minuten voordat de focus weer 100% terug is. En nog iets: hoe meer een mens multitaskt, hoe slechter hij erin wordt. De definitie van mulitasking zou eigenlijk moeten zijn: “screwing up several things at once.”

Digitale detox

Met de komst van de coronapandemie en het feit dat we massaal gingen thuiswerken, is het probleem van overprikkeling alleen maar groter geworden. Geraerts: ‘We staan niet meer in de file zodat onze gedachten even kunnen afdwalen naar iets totaal anders. We spreken geen collega’s meer bij de koffie­machines zodat onze gesprekken ineens een heel andere kant opgaan. We zijn alleen nog maar aan het werk en zogenaamd aan het multi­tasken. Daar is ons brein niet tegen bestand. Ik daag jullie dan ook uit om morgen gedurende een uur slechts één taak te doen en je niet te laten afleiden door e-mail of appje. Je mag uit het raam kijken en even rondlopen om je te helpen focussen op de taak. Maar tussendoor andere taken oppakken, dat moet je achterwege laten. Eens kijken of zo’n digitale detox van een uur lukt.’

Focus is het nieuwe IQ

Focus is wat haar betreft namelijk het nieuwe IQ.’ Als we ons wat vaker kunnen focussen, komen we in een flow en kunnen we meer en beter werk afleveren, meent Geraerts, hoewel ook focus z’n beperkingen kent. Geraerts: ‘Een mens kan zich gemiddeld maar 45 minuten achtereen focussen tot een maximum van 2 uur. Ook dat is zinvolle informatie bij het indelen van een werkdag. Je kunt namelijk alleen maar focussen als je ook kunt ontfocussen. Die mentale marathons die veel medewerkers rennen, zijn fysiek onmogelijk. Daar komt alleen maar stress van.’ Hoewel we ons niet eindeloos kunnen focussen, levert het wél veel kwaliteit op. Geraerts: ‘Toch laten ons de hele dag te veel afleiden. Maar als je aan het jagen bent op een olifant, moet je je niet laten verleiden om op de konijnen te schieten die voortdurend langs springen. Dan vang je die olifant nooit. Morgen zijn die konijnen er namelijk gewoon weer. En overmorgen ook. Dan moét je focussen.’  

Focusritueel

Geraerts daagt de aanwezige HR-professionals uit om voor zichzelf een focusritueel in het leven te roepen. ‘Wie wel eens Rafael Nadal heeft zien spelen, weet dat hij bij het wisselen van kant z’n waterflesjes diagonaal van elkaar op de baan zet, met het logo wijzend naar de kant waar hij speelt. Hij mijdt met zijn schoenen het contact met de lijnen, en zo heeft hij nog talloze rituelen. Geen bijgeloof, maar een manier om orde te scheppen in zijn hoofd. Zo creëert hij focus. En dat werkt’, zegt Geraerts. ‘Zo heb ik zelf een focusritueel ontwikkeld door het draaien van een bepaald muziekstuk van Leonard Cohen. Door dat veertig dagen lang te doen voordat ik gefocust aan een taak moest beginnen, wist ik focus in mijn brein te prenten. Het werkt. Ik kan het u aanraden. Als ik nu dat nummer draai, kan ik me meteen focussen.’

Vergaderen vraagt weinig aandacht
Ze pleit er sowieso voor dat bedrijven meer gebruikmaken van de wetenschappelijke kennis over het brein. ‘Onderzoek toont aan dat we slechts 40% van onze mentale capaciteit nodig hebben om te kunnen vergaderen. Daarom zie je dat veel mensen tijdens vergaderingen ook nog bezig zijn met andere taakjes’, legt Geraerts uit. ‘Om te vergaderen heb je kennelijk niet heel veel aandacht nodig. Dan is het eigenlijk zonde dat bedrijven die vergaderingen vaak plannen in de ochtend op momenten dat medewerkers vol energie zitten. Beter kunnen ze die energie aanwenden om te focussen op complexere taken.’

Brainstormsessies liefst in de middag

Hetzelfde geldt voor brainstormsessies, meent Geraerts. ‘Ook die houden bedrijven vaak in de ochtend. Maar onderzoek toont aan dat in de ochtend de prefrontale cortex nog vol zit met energie en dat is nu juist het deel van het brein dat controle houdt over onze algehele hersenen. Het is als het ware de cockpit die op volle kracht ons brein aanstuurt. In de namiddag draait die cockpit niet meer op volle toeren en zien we dat de verschil­lende zintuigen veel meer zelf met elkaar gaan interacteren. Op die momenten dienen “out-of-the-box ideeën” zich veel makkelijker aan. Bedrijven zouden brainstorm­sessies dan ook veel meer in de namiddag moeten organiseren. Maar organisaties maken niet of nauwelijks gebruik van dit soort kennis.’

Grote glazen lift

Nu we met elkaar de coronacrisis hebben doorgemaakt is dit wat Geraerts betreft hét moment om de balans op te maken en te evalueren wat we hebben geleerd. Wat voor goeds heeft de crisis ons gebracht? En wat willen we vooral achter ons laten? Om echt antwoorden te vinden op vragen, moeten we wat haar betreft bewust de tijd nemen. ‘We moeten ons niet, zoals de chimpansee in ons, laten leiden door de waan van de dag. We moeten op tijd afstand nemen van wat we aan het doen zijn, zodat we over­zicht krijgen en het grote plaatje zien. Ik vergelijk het altijd met de grote glazen lift in Willie Wonka en de chocoladefabriek, waarmee Charlie door het dak van de fabriek vliegt. Soms moet je even in die grote glazen lift stappen en je dagelijkse beslommeringen even vanaf de ruimte bekijken.’

Durven stilstaan

We bevinden ons nu massaal in een periode van transitie. De snelwegen lopen weer vol. Mensen gaan weer terug naar kantoor. Of toch weer niet? Geraerts: ‘Het is moeilijk te zeggen waar het heen gaat. Gaan we nu wel of niet vooral thuiswerken? Niemand weet het nog. Dat geeft een ongemak­kelijk gevoel. En dat gevoel moeten we koesteren. Het is vooral de chimpansee in ons die daar moeite mee heeft. Die wil op de automatische piloot verder kunnen. Maar als we echt willen zoeken naar een gezond, nieuw evenwicht, dan moeten we durven stilstaan bij wat er gebeurt en ons af en toe ook ongemakkelijk durven voelen. Alleen dan kunnen wij zelf het stuur in handen nemen, bewuste keuze maken, en de baas worden over ons eigen brein.’